Kalibre .45

Nagising ang diwa ko isang araw
Na may nakatutok nang kalibre .45
Sa bunganga ng mga pangarap kong bumubuhay
Sa kinitil ko nang pagkatao

Na sa inaraw-araw na pagpapagal
Ng mumunti kong katawan
Ay nagsisikap isakatuparan ang pagnanais
Na magkaron ng buong kamalayan
Bilang pagtakas sa buhay
Kung buhay mang ituring
Ang manlimahid bilang latak ng lipunan

Hindi man dinanas
Ng aking mga magulang
Ay pilit ding nagsisikap
Maabot lang ang aking mga pangarap
Sa pamamagitan ng pagtungtong
Sa patang pata nilang balikat
Ang hapo na nilang diwa
Na bunga ng binigti nilang mga pangarap
Tulad ng aking tinututukan sa bunganga
Ng kalibre .45 binansagang 'pagbabago'

Kalabitin man ng neoliberalismo ang gatilyo
At sumambulat man sa daang huwad
Hindi nadale ng punglo ang tunay na pugad
Ng libo-libong mga pangarap na bumubuhay
Sa libo-libong kabataang kinitil na ang pagkatao
Dahil ang inasinta ng kalibre .45
Na sinuksok nang pilit sa bibig ng kabataan
Ay ang utak na matagal nang binulok
Ng huwad na edukasyong
Hindi nagpapalawak ng isip
Kundi nagpapapurol ng kamalayang
Guguhit sana ng landas tungong kalayaan
Gamit ang angkin nitong talas

Ngunit ang mga pangarap ay unang namumugad
Sa puso at hindi sa utak
Na lingid sa kaalama'y
Busilak miski sa burak
Na ang salitang ugat na 'hirap'
Ay hindi ang kabuuan ng kahirapan
Lalo pa't kung malalamang
May pag-asa sa paglaban

Dahil nagising na ang aking diwa
At inabutang tinututukan ng kalibre .45
Ang mga pangarap kong bumubuhay
Sa kinitil ko nang pagkatao
Anupa't tinira ang puso
Kung hindi man lalaban?

Mahal kong Isagani,

Matagal-tagal na rin akong hindi sumusulat, marahil halos isang taon na rin ang nakalipas. Sa nakaraang isang taon, nasabi kong kung paanong minsan kitang natagpuan sa isang lugar na hindi ko inaasahan. At minsan na rin pala kitang natagpuan sa ibang lugar, ibang pagkakataon, ibang pagtao, nang hindi ka nakikilala. Ang pagtatagpo ay hindi nangangahulugan ng pagkakakilanlan. Maaaring dati na tayong nagtagpo, ngunit bago palang tayong nagkakakilala.

Marahil napakarami nang bumabagabag sa isip mo. Hindi ko man maapuhap ang nilalaman ng isip mong 'sing lawig ng kalawakan, minsan ko na ring kinilala ang iilan sa mga bituwing namumugad dito. Hayaan mo't isa isahin ko ang mga konstelasyong binubuo ng iyong pag-iisip, mumunting mga ala-ala at repleksyong minsa'y kusa mong inaalay para aking mabatid, o di kaya nama'y nababatid ko nang kusa mula sa aking sariling pagkukuro. Hayaan mong pagtagpi-tagpiin ko ang pahapyaw na mga pagpapahayag mo ng iyong sarili, hayaan mong ibsan ko ang mga bumabagabag sa iyong isip na kalimita'y nababansagang hindi maarok ng nakararami. Minsa'y nangangailangan lamang ang malalim na pag-iisip, ang diwang masukal at di matunton, ng isang handang bumagtas ng walang pakundangan, ng walang pag-aalinlangan, at hinding hindi kailanman susuko.

Sa katunayan, ila't ilang beses ko mang naising sumuko, naising talikdan ang lahat ng mithiin, paulit-ulit parin akong babalik. Bumabalik sa isip ang nakalipas na isang taong pinamugaran ng mga ala-alang mabibilang man sa daliri ay mariin namang nakabinbin sa damdamin. Minsa'y nanaisin mo pang mamatay nang paulit-ulit sa bawat hapis na dulot ng pagtitiis, kaysa iwaksi ang mga pangako, at mabuhay nang hindi man lang nararanasan ang kaginhawahan ng kamatayan nang dahil sa labis na pagiging tapat.

Minsan ko na ring inisip na talikdan ang rebolusyon, literal man o metaporikal. Minsan ko ring inisip na maging makasarili nalang at hindi piliin ang magputong ng koronang tinik, ipako sa krus nang dahil sa aking mga paniniwala. Ngunit lagi kitang nakikita sa tuwing nanaisin ko nang sumuko. Lagi kitang nakikita sa mga mata ng batang lansangang nagnanais matamasa ang kaginhawahan, hindi ng kamatayan kundi ng kalayaan ng pag-iisip, kalayaan mula sa pang-aapi, kalayaang magkaroon ng kaampatang edukasyon, kalayaan pahalagahan ang sarili. Lagi kitang nakikita sa bawat guro na aking makapanayam, lubos na nagmamakaawang iligtas sila sa pagkakapiit sa sistemang kailanma'y hindi nila ninais mapabilang, kailanma'y hindi ninais paglingkuran ang baluktot nitong pamamalakad. Nakikita kita sa bawat Pilipinong nangarap na magbago ang kapalaran, sa kamangmangan ng mga botateng niyurakan ang dangal, at bagkos pati ang kakayahang mamili nang tama. Nakikita rin kita sa bawat kumpol ng rosas na wari'y nagsasabing ang pag-ibig na hindi sinusukuan ay ang pag-ibig na dakila, sariwa, at may halimuyak na iniiwan sa mga kamay na lumugas dito, tulad ng bilin ni Ka Amado. Kung san man makita ang mga rosas, kahit man sa putikan, ay babalik at babalik ang kagustuhan at ang katapatang maglingkod, nang makamtan ang kalayaang pag-uusbungan ng libo-libong rosas--sariwa, buhay, at malayang magpahayag ng pag-ibig.

Marami pang kailangang gawin, marami pang kailangang baguhin at isakatuparan. Mas mainam ding isiping unahin ang bayan kaysa sa sarili, unahin ang pag-ibig na magpapanumbalik sa kamalayan at katauhan ng sambayanan, kaysa sa pag-ibig na magbubuklod ng dadalawang tao lamang. Ngunit hayaan mong sa iilang salita, sa iisang liham, ay mabuhay ang munting ala-ala't pangarap. Na sa kabila ng lahat ng adhikaing nais nating makamit, hinayaan tayo ng mundong magtagpo, magbagtas ang landas, magkaroon ng iisang mithiin, at bigyang lakas ang bawa't isa, lalung lalo na sa mga panahong napanghihinaan tayo ng loob.

Sana sa dulo'y ikaw parin ang karamay at kasama, kung mamarapatin mo lamang tuparin ang pangakong hinding hindi mo ako iiwan sa landas patungong tagumpay.

Humayo ka't mabuhay, lagi kitang baon kahit san man ako magtungo: sa puso, sa isip, sa salita, at sa gawa.

J

Ang Bituwin at ang Binibi Sa Burol

Sa isang sulok ng daigdig sa dakong sinisinagan ng mga bituwin, sa isang marikit na purok na binbin ng mga nagkikislapang mga ngiti, ng mga ibong may samyo ang huni, ng mga rosas na simpupula ng mga ala-ala ng busilak na pag-ibig, may isang binibining nag-aabang sa isang burol kung saan siya minsang tinagpo nag kanyang nag-iisang ginigiliw.

Inako niya ang lahat ng pasakit sa paghihintay. Nag-abang nang nag-abang hanggang unti-unti nang nalagas ang mga dahon sa kakahuyang pumapaligid sa kanyang malumbay na dako. Habang kumukutitap ang mga bituwin sa langit, nililibang siya sa kanyang walang humpay na pag-aantay, isa-isa niyang binilang ito at sinubukang pangalanan. Isang maliit na bituwin ang nakaagaw sa pansin ng binibini, bituwing bagama't hindi sinlaki nang laksa-laksang nasa himpapawid ay kalugod-lugod ang pagnanais na kumislap ng higit pa sa libu-libong mas malalaki at malalawak ang sakop.

Tinanong ng binibi ang bituwin: "Bituwin, bituwin, saan mo hinuhugot ang iyong lakas? Hindi ka sintapang ng karamihan at marahil ay paulit-ulit na ring natabunan ng nakararami. Bakit hindi ka sumusuko sa iyong kagustuhang magningning nang sinlakas ng pinakamamalaking mga bituwin sa langit?"

"May hinihintay ako, binibini." sagot ng bituwin. "Araw-araw ay hinihintay kong mapansin ako ng isang dalagang parati kong pinagmamasdan mula rito sa himapapawid."

"Nakita ka na ba niya?" tanong ng binibini.

"Marahil. Ngunit hindi ko rin matitiyak dahil hindi naman niya ako pilit inaabot at kinakausap."

"Kung gayon, ano pa't ikaw ay tulad kong nag-aantay?" diin ng binibini.

"Dahil alam kong darating din ang araw na siya'y maghihintay tulad mo. Darating din ang araw na sa kanyang lumbay ay tatawagin niya ako, tatawaging parang ako ang matagal na niyang hinahanap. Hindi pa niya alam sa sarili niyang darating ang araw na iyon. Ngunit sa tagal kong nagmamasid sa sangkatauhan mula rito sa aking kinalalagyan, iisa lang ang may katiyakan: ang tao ay malumbay dahil sa pinakawalang pag-ibig. Kaya't hindi ako naniniwala sa pinapakawalang pag-ibig, lalo pa't kung ang pag-ibig na iyong pinanghahawakan ay ang uri ng pag-ibig na minsan lang sa libong dating salinlahi ang nakakaranas. Ang lakas ko ay nagmumula sa pag-asang darating ang araw na iyon. At hindi ba't mas kalunus-lunos kung sa pagsapit ay ako ang simuko at hindi man lang niya nakita kung gaano akong kumislap para sa kanya?"

"Sa tingin mo ba'y darating ang hinihintay ko sintiyak ng pagdating ng araw na hinihintay mo?"

"Nasasayo kung hanggang kailan ka maghihintay" tugon ng bituwin. "Kung hindi ka susuko, maaaring hindi nga siya dumating. Kung susuko ka naman, maaaring hindi mo na malaman."

"May isa lang akong hiling, bituwin" bulong ng dalaga. "Maaari mo bang sinagan ang hinihintay ko, silayan para sa akin, at sabihing habambuhay akong uupo sa lilim ng punong minsan naming pinagtatagpuan nang patago? Paratingin mo sa kanyang habambuhay ko siyang hahantayin dahil habambuhay ko siyang mahal."

"Maaari, binibi."

Hinanap ng bituwin ang sinisinta ng dalaga, isang manlalakbay na hitik sa dunong at may hilig sa makamundong mga bagay. Sinabi ng bituwin ang pinasasabi ng dalaga, puring-puri sa walang sawang pag-ibig ng iniwang nangungulila. Napangiti ang manlalakbay, naalala ang mga dapithapong labis niyang kinalulugdan dahil sa patago nilang mga pagkikita at panakaw na pagsasama sa lilim ng puno ng kanilang kabataan. Nagbalik ang lahat ng ala-ala na parang mga kathang-isip na ginuhit sa hangin at hindi naganap sa tunay na mundong tumatawag sa kanyang mga adhikain. Mga ala-alang binaon sa limot at pilit sumasabay sa kanyang mga yapak sa paglalakbay, pilit siyang ibinabalik at hindi ipinalalayong parang tanikalang bakal na bitbit niya nang may matinding bigat. Napailing ang binata at hindi ininda ang sinabi ng dalaga, hindi nagbalak bumalik sa habambuhay na naghihintay sa kanya at bagkus ay dumako sa mas malayong lugar at pumihit sa direksyong kabila nang pinag-aabangan ng sinta.

Natawa lamang ang bituwin sa piniling landas ng binata. Alam nito, mula sa kanyang lugar sa himpapawid na ang mundo ay bilog. At kahit anong direksyong tahakin ng binata ay babalik at babalik ito sa punong kanilang pinagtatagpuan sa burol sa isang purok na binbin ng mga rosas na simpula ng ala-ala ng busilak na pag-ibig sa isang dakong sinisinagan ng mga bituwin.

Ang hindi lang niya matiyak ay kung sa pagsapit ng araw na iyon ay nag-iintay parin ang dalaga.

Coke

Pinatay mo ko nang minsan mong sabihing sawa ka na sa ginagawa natin.

Bumaba ako ng hagdan, nagpunta sa ref, kumuha ng coke. Sumitsit lahat ng inipon nating lakas, kasama ng pag-tssss ng espirito ng softdrinks na parang nagbubuntung-hininga matapos ang mahabang pagtitiis. Umupo ka sa sulok, humalukipkip, dumekwatro at tumingala. Bliss. Ansarap mong kunan ng B&W 120 at iprocess sa utak kong punung-puno na rin naman ng chemical imbalances.

"Coke?"
"Hindi ako nagco-coke"

Sabi nga ni Zizek minsan, sa consumer society gusto natin ng coke minus the calories. In short, gusto natin ng reward without the risk. Hindi naman ata reward yong maituturing, kundi kahibangan at pagbabalat-kayo. Kahibangan dahil minsan nating inisip na magiging masaya tayo sa petiks na pakikitungo. Pagbabalat-kayo dahil minsan nating pinagtakpan ang kalungkutang dulot ng di-pagtamasa ng ganap na kaligayahan. Buong-buo sana nating nalalasap and bawat sandali--kung di mo lang ibabawas ang calories, kung di mo lang i-co-compartmentalize ang risk sa reward. Pero pinili mo to, pinili natin to: pahapyaw, patago, pa-joke at pawala na nang pawala.

Dumukot ka ng rubber band sa bulsa, tinali ang buhok at nagpalatak.

"Wala na kong yosi. Bili lang ako sa kanto"
"Anukaba, di ka na nag-ingat"
"Pakialam mo?"

Bibili ka nanaman ng yosi sa kanto, code for may itetext ka lang saglit nang hindi ipapaalam sakin. Hindi ako pinanganak kahapon. O kung kahapon nga naman, sana man lang nagbitbit ka na rin ng keyk para hindi ko man lang nahalata ang pagpapanggap mo. Huwag masyadong tahasan ang kamanhiran. Nakakamamatay ang talas ng pakikipagtalastasan. Lalong lalo na kung kahahasa lang ng matalim na dilang bihasa sa pamumukol ng mga mapang-uyam na salita. Buti pa ang Instagram may filter, ikaw wala.

Buti pa ang yosi mo, nauupos nalang bigla pag sukdulan mo nang nagamit. Buti pa ang panali mo, bumibigay nalang pag nasobrahan na sa kabibigkis. Kung sinusukuan ka ng mga bagay na walang sariling pagkukusang sumuko, bat ako hindi ko magawa?

Dahil minsan mong nilingkis ang mga daliri mo sakin, nang mag-usap tayo tungkol sa mga balak natin habang nakahiga sa papag ng lola mong kamamatay lang. Minsan mo kong dinantayan habang binubulong sa mumunti kong tainga kung paanong magwawakas ang mundo at wala na tayong magagawa kundi maglaho sa isa't isa. Minsan mo kong niyakap ng mahigpit, hinalikan sa noo, sa pisngi, sa labi at sa rurok ng kamalayan hinayaan nga nating maglaho ang ating mga sarili sa isa't isa. At minsan mo rin akong niyapos ng pagkahigpit-higpit at pinatawa nang pinatawa hanggan sa malimutan ko kung bat ko pa naisipang uminom ng Bagyon.

Minsan ko ring naisip na may dalawang uri ng tao sa mundo: ang tanga, at ang bobo. Ang bobo, hindi nila alam ang dapat sanang alam na nila. Ang tanga, alam na nga nila, hindi pa nila naisip. Hindi ko lang mawari kung nung minsan kong makita sa mata mong naglaho na ang lahat ng pinagsamahan natin e kung alin ako sa dalawa: tanga o bobo? Malamang sa malamang, ako ang tanga dahil alam ko nang wala namang patutunguhan e hindi ko pa naisip. Ikaw ang bobo dahil hindi mo alam na natatanga ako sayo.

"Sige go bili ka na"

Tumayo ka, nangapa ng barya, kinuha ang cellphone at lumabas nang pinto nang hindi lumilingon. Kapag naubos ko ang coke at hindi ka pa bumabalik, lalabas din ako ng pinto, tatalilis at sisiguraduhing wala ka nang aabutan pagbalik.

Hindi ko kailangan ang reward kung ako lang ang umiinom ng coke with calories. Hindi ko kailangang magtiis sa consumer society set-up natin kung ako lang ang willing mag-take ng risk.  

Taghoy

Matimyas na awit sa saliw ng pag-ibig
Ang minsan mang ihambing sa pag-agos ng batis
Sa balintataw ng banyagang pagpapalawig ng isip
Na minsan nang hinambing sa pagpapasakit niyang hilig

Marikit na binbin ng takip-silim
Ang lihim na paggiliw kalakip ng 'sang sining
Sinikap sambitin ng nagpupuyos kong damdamin
Sa pangungulila niring lumilitmot mong butihin

Apuhapin man ng diwa ang yaring pagkandili
Di sukat maglalaho sa sariling paggiit
Hinamak na pagsuyong minsan lamang lumapit
Ay kutya ang sinapit sa marubdob mong pagkait

Tukuyin man sa langit ang iilang bituin
Di sukat maglaho sa liwanag ng dilim
Nang minsan ding hamakin ng tadhanang siniil
Kung bakit ang sinapit mo'y siya kong ikakikitil

Hamunin ma't himukin ang mga dakilang uri
Ang diyos-diyosa't bathala sa lupon ng mga sinikil
Hinding-hindi matatahan ang taghoy nyaring gabi
Nang minsan kang mamaalam sa iyong pagsilbi

Matimyas na awit sa saliw ng pag-ibig
Ang minsan mang ihambing sa agos ng tubig
Hamunin ang tadhana't tangkiliking ibalik
Ang wakas na tinamasa ng pagsisimula natin

Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

ni Gat Andres Bonifacio

Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya
Sa pagkadalisay at pagkadakila
Gaya ng pag-ibig sa tinub’ang lupa?
Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala.

Ulit-ulitin mang basahin ng isip
At isa-isahing talastasing pilit
Ang salita’t buhay na limbag at titik
Ng sangkatauhan ito’y namamasid.

Banal na Pag-ibig! Pag ikaw ang nukal
Sa tapat na puso ng sino’t alinman,
Imbi’t taong-gubat, maralita’t mangmang,
Nagiging dakila at iginagalang.

Pagpupuring lubos ang palaging hangad
Sa bayan ng taong may dangal na ingat;
Umawit, tumula, kumatha’t sumulat,
Kalakhan din niya’y isinisiwalat.

Walang mahalagang hindi inihandog
Ng may pusong mahal sa Bayang nagkupkop:
Dugo, yaman, dunong, katiisa’t pagod,
Buhay ma’y abuting magkalagot-lagot.

Bakit? Alin ito na sakdal nang laki
Na hinahandugan ng buong pagkasi?
Na sa lalong mahal nakapangyayari
At ginugugulan ng buhay na iwi?

Ay! Ito’y ang Inang Bayang tinubuan,
Siya’y ina’t tangi na kinamulatan
Ng kawili-wiling liwanag ng araw
Na nagbigay-init sa lunong katawan.

Sa kaniya’y utang ang unang pagtanggap
Ng simoy ng hanging nagbibigay-lunas
Sa inis na puso na sisinghap-singhap
Sa balong malalim ng siphayo’t hirap.

Kalakip din nito’y pag-ibig sa Bayan
Ang lahat ng lalong sa gunita’y mahal
Mula sa masaya’t gasong kasanggulan
Hanggang sa katawa’y mapasalibingan.

Ang nangakaraang panahon ng aliw,
Ang inaasahang araw na darating
Ng pagkatimawa ng mga alipin,
Liban pa sa Bayan saan tatanghalin?

At ang balang kahoy at ang balang sanga
Ng parang n’ya’t gubat na kaaya-aya,
Sukat ang makita’t sasaalaala
Ang ina’t ang giliw, lumipas na saya.

Tubig n’yang malinaw na anaki’y bubog,
Bukal sa batisang nagkalat sa bundok,
Malambot na huni ng matuling agos,
Na nakaaaliw sa pusong may lungkot.

Sa aba ng abang mawalay sa Bayan!
Gunita ma’y laging sakbibi ng lumbay,
Walang alaala’t inaasam-asam
Kundi ang makita’y lupang tinubuan.

Pati ng magdusa’t sampung kamatayan
Wari ay masarap kung dahil sa Bayan
At lalong maghirap, O! himalang bagay,
Lalong pag-irog pa ang sa kanya’y alay.

Kung ang Bayang ito’y nasasapanganib
At siya ay dapat na ipagtangkilik,
Ang anak, asawa, magulang, kapatid
Isang tawag niya’y tatalikdang pilit.

Dapwat kung ang bayan ng Katagalugan
Ay nilapastangan at niyuyurakan
Katuwiran, puri niya’t kamahalan
Ng sama ng lilong taga-ibang bayan.

Di gaano kaya ang paghihinagpis
Ng pusong Tagalog sa puring nilait?
Aling kalooban na lalong tahimik
Ang di pupukawin sa paghihimagsik?

Saan magbubuhat ang paghinay-hinay
Sa paghihiganti’t gumugol ng buhay
Kung wala ding iba na kasasadlakan
Kundi ang lugami sa kaalipinan?

Kung ang pagkabaon n’ya’t pagkabusabos
Sa lusak ng saya’t tunay na pag-ayop,
Supil ng panghampas, tanikalang gapos
At luha na lamang ang pinaaagos?

Sa kaniyang anyo’y sino ang tutunghay
Na di aakayin sa gawang magdamdam?
Pusong naglilipak sa pagkasukaban
Ang hindi gumugol ng dugo at buhay.

Mangyayari kaya na ito’y masulyap
Ng mga Tagalog at hindi lumingap
Sa naghihingalong Inang nasa yapak
Na kasuklam-suklam sa Kastilang hamak?

Nasaan ang dangal ng mga Tagalog?
Nasaan ang dugong dapat na ibuhos?
Baya’y inaapi, bakit di kumilos
At natitilihang ito’y mapanuod?

Hayo na nga kayo, kayong nangabuhay
Sa pag-asang lubos na kaginhawahan
At walang tinamo kundi kapaitan
Hayo na’t ibigin ang naabang Bayan.

Kayong natuy’an na sa kapapasakit
Ng dakilang hangad sa batis ng dibdib,
Muling pabalungi’t tunay na pag-ibig
Kusang ibulalas sa Bayang piniit.

Kayong nalagasan ng bunga’t bulaklak,
Kahoy nyaring buhay na nilanta’t sukat
Ng bala-balaki’t makapal na hirap,
Muling manariwa’t sa Baya’y lumiyag.

Kayong mga pusong kusang napapagal
Ng daya at bagsik ng ganid na asal,
Ngayon ay magbango’t Bayan ay itanghal
Agawin sa kuko ng mga sukaban.

Kayong mga dukhang walang tanging lasap
Kundi ang mabuhay sa dalita’t hirap,
Ampunin ang Bayan kung nasa ay lunas
Pagkat ang ginhawa niya ay sa lahat.

Ipaghandog-handog ang buong pag-ibig,
At hanggang may dugo’y ubusang itigis
Kung sa pagtatanggol, buhay ay mapatid
Ito’y kapalaran at tunay na langit.

Mahal kong Isagani,

Halos apat na taon na ang nakalipas nang huli akong sumulat. Hindi ka na kailanman sumagi sa isip ko. At sa apat na taong iyon, natutunan kong iwaglit nang sandali ang kakayahang magsulat tungkol sa aking mga damdamin. Natuto akong magtago ng saloobin, natuto akong hindi na umapuhap ng mag bagay na hindi naman mapagpapasaya sa akin, sa inaakalang mas magiging masaya ako ng wala ka.

Hindi pala ganon. Ngayon, sa inaakala kong mas kolokyal na ang pananalita, nawala na ang indayog ng mag salita. Lumalagpas na ang mga talinghaga sa mga daliri ko, parang tubig na hindi ko naman talaga inaangkin at hinahayaan nalang umagos ng hindi naiipon. Natuto akong tumanda, dahil ang pagtanda ay natututunan at hindi nangyayari ng kusa. Ang mga bata maaaring tumanda ng hindi inaasahan, at ang matatanda sa edad, maaaring hindi naman tumanda nang kaampatan.

Hanggang sa isang araw, nakita kitang muli. Nasa banyagang bansa, banyaga na ang pananalita, banyaga na rin ang pag-iisip. Nawala na sa puso ko ang pag-ibig sa kinalakhan, ang pag-ibig sa bayan, nanaig nalang ang pag-ibig sa sarili. Nasilaw na ako ng kabanyagahan, ng mga ideyolohiyang kanluranin at patuloy na napapaisip na bakit sa minalas-malas ay ang bansa natin ang hindi nasasaklaw ng gantong uri ng kaginhawaan. Bilog naman ang mundo, at kahit saan ka tumayo, ang lahat ay maaaring maging kanluran. At sa kanluraning pag-iisip, naiwala kita sa aking mga pangarap.

Hanggang sa isang araw, nakita kitang muli. Nakaupo sa ilalim ng dungawan, pasan ang kanluraning pag-iisip ngunit hindi nakakalimot na ang hulma ng bayan ay hindi napupunan ng banyagang ideyolohiyang hindi akma sa hugis nito. Na ang kabataang mulat sa kamunduhan ay maaari paring maging pag-asa ng kasalukuyan at ng hinarap, kung nanaisin lamang ng mga gurong gabayan upang ipatungkol sa tamang paraan ang lahat ng enerhiyang naiipon ng kamunduhang ito. Kung tutuusin, ang kamunduhang ito ay nagdudulot din naman ng maraming posibilidad, ng bagong uri ng talino na maaaring linaning at ipag-ibayo para paunlarin ang bayan at ang sarili. Muli mong pinaalala sa akin na sa apat na taon na inisip ko lamang ang aking sarili ay nandyaan ang tulad mong hindi nakakalimot, hindi nasisilaw, bagkus ay lalong nakasisiguro na ang tunay na kasiyahan ay ang kasiyahan sa paglingkod sa nangangailangan at hindi ang pagsilbi sa mga hari-harian. Nakita kita kung paano mo ginugol ang iyong sarili sa pagpapalawig ng mga kaalamang walang makatatamasa sa kasalukuyan, at sa pagnanais na ibalik ang kaalamang ito upang matamasa na rin ng ibang may kakayahang makapulot ng kabuluhan mula sa kung anong kaya mong ibahagi. Saludo ako sa iyo, kaibigan, at sa lahat ng tulad mong kayang isakripisyo ang kaginhawahan para sa mas malalim na adhikain.

Isa lamang ang hiling ko sa sandaling itong muli kang kumatok at pumasok sa diwa kong nakalimot: iyon ay ang makahanap ka ng kaagapay sa iyong mga adhikain. Hindi nilikha ng Panginoon ang tao upang mapag-isa. Kaya't kung iyong nanaisin, heto't inaalay ko ang aking balikat upang sandalan at nang tuluyan nating pasanin ang mga adhikain at layuning nanaisin mong maisakatuparan. Dahil tulad mo, naisip ko rin na ang nakawawaglit ng lahat ng ganitong mga ideya at layunin sa isipan, sa pagkatao, ay ang kawalan ng karamay-- ang kawalan ng kaakibat at kakampi na sasang-ayon sa aking mga pangarap na kalimitan ay nakakalimot sa sarili at nakaangkla lamang sa kaginhawahan ng iba: ng kabataan, ng pamilya, ng bayan. Pahintulutan mo nawa akong sabayan ka sa iyong mga pagsubok, at sa katuparan ng mga pangarap na walang natatamasa kundi kritisismo at panghihinayang mula sa mapangmatang tao na walang inisip kundi ang makawala, ang mapabuti ang sarili't wala nang iba.

Maraming salamat, kaibigan, sa pagbabalik sa akin sa tamang landasin kung saan ko ninanais mahanap ang aking sarili. Oo, panandalian itong nawala, panandaliang naligaw at nagnais kumawala. Ngunit ang pag-ibig ang laging namamayagpag, pag-ibig ang laging nakakapagpaalala sa mga kaalaman at adhikaing nawaglit man sa isip ay napapaalala parin ng damdamin.

Maraming salamat sa dinulot mong pag-ibig. Hindi ka nag-iisa sa iyong mga sakripisyo.

Walang hanggang pasasalamat,

JS